Dyslokacja wojsk Armii Czerwonej i NKWD na terenie powiatu bielskiego w czerwcu 1941 r.

Pierwsze bombardowanie Bielska w okolicach stacji, mostu i linii kolejowej przez niemieckie samoloty miało miejsce 6 września po południu, zaś jednostki XIX korpusu pancernego pod dowództwem gen. Heinza Guderiana wkroczyły do miasta rankiem 12 września. W nocy z 12 na 13 września pod Olszewem bitwę z wrogiem stoczyła Suwalska Brygada Kawalerii.

Niemcy wycofali się z Bielska 22 września, a już następnego dnia w południe nadciągnęły tu kolumny sowieckiej piechoty. Żołnierze ci nosili karabiny na zwykłych sznurkach, zamiast plecaków mieli na plecach płócienne woreczki, a zegarków nie posiadali nawet młodsi oficerowie.

Od listopada powiat bielski stał się jednym z rejonów obwodu białostockiego w Białoruskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Stałym i głównym elementem polityki okupanta były represje mające na celu usunięcie jednostek uznanych przez władzę za niebezpieczne. Aresztowania, deportacje, przesiedlenia, praca przymusowa i pobór do wojska dotknęły przedstawicieli prawie wszystkich grup społecznych, narodowościowych i religijnych, chociaż większość ofiar stanowili Polacy. Represje organizowane i przeprowadzane były głównie siłami sprowadzonych z ZSRR funkcjonariuszy partii i NKWD. Mieszkańcy powiatu przyjęli różne postawy wobec represji: od aktywnego poparcia dla okupanta przez pomoc ofiarom aż do czynnego i zbrojnego oporu.

W okresie władzy sowieckiej przy szosie na Brańsk na terenie dawnego lądowiska wybudowano lotnisko, będące jedną z największych sowieckich baz lotniczych nad zachodnią granicą. W 1941 r. w okolicach stacji kolejowej rozbił się wojskowy samolot – prawdopodobnie był to szturmowy Ił-2 w wersji jednoosobowej. Na cześć jego pilota obecna ul. Kolejowa w Bielsku Podlaskim do początku lat 90. ub. wieku nosiła imię Piotra Karpina. Przy bloku mieszkalnym znajduje się betonowy postument z ustawioną nań łopatą śmigła rozbitego samolotu.

22 czerwca 1941 r. bardzo wczesnym rankiem dał się słyszeć warkot samolotów i od czasu do czasu huk rozrywających się nad Bielskiem bomb. Kilka z nich trafiło w ważniejsze placówki sowieckie. Z lotniska nie zdążył wystartować żaden samolot. Z miasta w pośpiechu uciekały oddziały sowieckie oraz samochody z rodzinami oficerów, urzędników i działaczy partyjnych. Ludzie na ulicach rzucali się sobie w ramiona i z radości płakali.

Niemcy wkroczyli do Bielska 24 czerwca 1941 r. bez walki.

 
Dyslokacja wojsk Armii Czerwonej i NKWD (Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych ZSRR) na terenie powiatu bielskiego w czerwcu 1941 r.

Andryjanki
– 31. zmotoryzowany pułk strzelecki 31. Dywizji Pancernej
– 62. pułk czołgów 31. Dywizji Pancernej
– 31. samodzielny batalion remontowo-naprawczy 31. Dywizji Pancernej
– 31. batalion medyczno-sanitarny 31. Dywizji Pancernej
– 31. batalion transportu samochodowego 31. Dywizji Pancernej
Bielsk Podlaski
– Dowództwo 5. Korpusu Strzeleckiego (część – Dowództwo 5. Korpusu Strzeleckiego od połowy czerwca było w trakcie przenoszenia do Zambrowa. Zwolnione pomieszczenia miało zająć dowództwo 2. Korpusu Strzeleckiego 13. Armii)
– 62. samodzielny batalion łączności 5. Korpusu Strzeleckiego
– Szpital ruchomy 5. Korpusu Strzeleckiego
– Lazaret weterynaryjny 5. Korpusu Strzeleckiego
– Dowództwo 13. Korpusu Zmechanizowanego
– 521. samodzielny batalion łączności 13. Korpusu Zmechanizowanego
– Dowództwo Komendanta Wojskowego Miasta
– Bielski Rejonowy Komisariat Wojskowy
– 126. pułk lotnictwa myśliwskiego 9. Mieszanej Dywizji Lotniczej (część)
– 68. batalion inżynieryjno-lotniskowy 12. Rejonu Bazowania Lotniczego
– 38. bateria artylerii przeciwlotniczej 12. Rejonu Bazowania Lotniczego
– Dowództwo 36. Bazy Lotniczej 12. Rejonu Bazowania Lotniczego
– 150. lotniskowa kompania techniczna 12. Rejonu Bazowania Lotniczego
– 136. samodzielna kompania łączności 36. Bazy Lotniczej
– 157. batalion obsługi lotniskowej 36. Bazy Lotniczej
– Obiekt nr 169 – budowa lotniska z betonowym pasem startowym
– 442. batalion budowlany (budowa lotniska)
– 443. batalion budowlany (budowa lotniska)
– 66. kompania radiowa obserwacji powietrznej
– Dowództwo 15. pułku utrzymania dróg
– 925. okręgowy skład paliw
– 2388. szpital wojskowy
Boćki
– Dowództwo 31. Dywizji Pancernej 13. Korpusu Zmechanizowanego
– 31. samodzielny batalion łączności 31. Dywizji Pancernej
– 31. samodzielna kompania regulacji ruchu 31. Dywizji Pancernej
– 214. lazaret wojskowy
Brańsk
– 25. samodzielny batalion rozpoznawczy 25. Dywizji Pancernej
– Brański Rejonowy Komisariat Wojskowy
Dubno
– 31. pułk artylerii haubic 31. Dywizji Pancernej
– 31. samodzielny batalion rozpoznawczy 31. Dywizji Pancernej
– 31. samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej 31. Dywizji Pancernej
– 31. batalion pontonowo-mostowy 31. Dywizji Pancernej
Grabowiec
– 315. pułk artylerii 5. Korpusu Strzeleckiego
Orla
– 376. lekki batalion saperów 208. Dywizji Zmotoryzowanej
Podbiele
– 18. pułk motocyklowy 13. Korpusu Zmechanizowanego
Rajsk
– 25. zmotoryzowany pułk strzelecki 25. Dywizji Pancernej
Rudka
– 156. pułk artylerii 5. Korpusu Strzeleckiego
– 5. samodzielna eskadra lotnicza 5. Korpusu Strzeleckiego
– 196. lotniskowa kompania techniczna
Strabla
– 49. batalion saperów 5. Korpusu Strzeleckiego
Studziwody
– 77. samodzielny zmotoryzowany batalion saperów 13. Korpusu Zmechanizowanego
– Magazyn paliw i smarów 126. pułku lotnictwa myśliwskiego 9. Mieszanej Dywizji Lotniczej

 

_{Wykaz opracował Jan Nikołajuk w ramach stypendium rocznego Marszałka Województwa Podlaskiego na 2013 rok w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony dóbr kultury, przyznanego na przygotowanie do druku publikacji pt. „Pierwszy sowiet na Białostocczyźnie. Korpusy zmechanizowane – niespełnione nadzieje sowieckich wojsk pancernych na »łuku białostockim«”.}